Elastan içeren kumaşlar, esnekliği ile konfor sağladığından günümüzde yaygın olarak üretilmektedirler. Ancak bu tip kumaşlarda, elastanın boyanmasında sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Elastan, kumaştaki diğer elyafla aynı oranda boyarmadde almamakta, çok az boyanmakta ya da üzerindeki boyarmadde bir şekilde ayrılarak kumaşın haslık özelliklerine etki etmektedir. Çoğu zaman dikim ve kullanım sırasında elastanda mekanik sorunlar da ortaya çıkmaktadır [1-4].
Üretimde yaşanan tüm bu sorunlar göz önünde bulundurulduğunda, elastan içermeyen kumaşlara, yenilikçi fonksiyonel apre madde uygulamalarıyla elastan efekti vermek alternatif bir üretim metodu olarak değerlendirilebilir.
Bu amaçla, Nm 51, %100 poliester iplikten üretilmiş 142 g/m2 gramajda, C.I. Disperse Red 92 boyarmaddesi ile renklendirilmiş süprem örme kumaşlara DENSOFT 185 (Denge Kimya) elastan efekti vermek amacıyla uygulanmıştır. DENSOFT 185 poliester, pamuk, ipek, kaşmir ve pamuk/poliester karışımı dokuma ve örme kumaşlara elastan efekti vermek amacıyla çektirme ve emdirme yöntemleriyle uygulanabilen yenilikçi bir apre maddesidir.
Emdirme yöntemiyle kir itici apre maddeleriyle beraber de kullanılabilmektedir. Söz konusu apre maddesi boyanmış örme kumaşlara çektirme (%1,3,5) ve emdirme (20, 40, 60 g/L) metotlarına göre farklı konsantrasyonda uygulanmıştır. İşlem gören kumaşların renk verim, yıkamaya/sürtünmeye karşı renk haslıkları, patlama mukavemeti, boncuklanma ve tutum (öznel değerlendirme) özellikleri test edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre kumaşların performans özellikleri değerlendirilmiştir.
Kumaşların renk ölçümleri, Datacolor SF 600+ Spektrofotometresi yardımıyla D65 lambası altında 10° gözlemciye göre, LAV 30 mm ölçüm plakası kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Kumaşlara ait renk farklılıkları hesaplanırken apre işlemi görmemiş boyanmış kumaşlar standart olarak kabul edilmiştir. Renk farklılığı (CMC 2:1) sonuçları Şekil 1.’de sunulmuştur.
Tüm renk farklılıkları kabul edilebilir (<1) değerlerde bulunmuştur. ISO 105-C06: 2001 (A1S) ve ISO 105-X12:2000 standartlarına göre gerçekleştirilen yıkamaya ve sürtünmeye karşı renk haslığı testi sonrası kumaşların haslık özelliklerinde farklılık görülmemiştir. ISO 13938-2:1999 ve ISO 13934-1:2002 standartlarına göre gerçekleştirilen patlama test sonuçları Şekil 2.’de özetlenmiştir. Şekil 2.’deki sonuçlar genel olarak değerlendirildiğinde örme kumaşlara uygulanan apre maddesi konsantrasyonundaki artışla patlama mukavemeti sonuçlarında kabul edilebilir oranlarda azalma görülmektedir.
ISO 12945-2:2002 Kumaşlarda Yüzey Tüylenmesi ve Boncuklanma Yatkınlığı Tayini-Bölüm2 : Geliştirilmiş Martindale Metoduna göre test edilen kumaşlarda konsantrasyon artışı ile boncuklanma eğilimlerinde iyileşme meydana gelmiştir. İşlem görmemiş kumaşın boncuklanma test sonucu 2 iken, apre uygulaması sonrası bu değer 3’ün üzerine yükselmiştir.
AATCC Değerlendirme Prosedürü 5:2006 Kumaş Tutumu: Öznel Değerlendirme standardına göre işlemsiz, apre işlemi görmüş ve %5 elastan içeren kumaş numuneleri 13 kişi tarafından değerlendirilmiştir. Numuneler esnekten esnek olmayana doğru sıralanmıştır. Kullanılan apre maddesinin konsantrasyonundaki artış kumaşın esnekliğini elastan içeren kumaşa yaklaştırmıştır. Tüm bu sonuçlar elastan içermeyen poliester örme kumaşlara fonksiyonel bitim işlemleri ile elastan varmışçasına bir özellik kazandırılabileceğini göstermektedir.
Prof. Dr. Burcu Yılmaz Şahinbaşkan
Marmara Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü